Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Bütün çocuklar hayatlarının bir dönemini oldukça hareketli geçirebilir, bir şeyle ilgilenirken kolayca ilgilerini kaybedip yeni odak noktası bulabilirler. Bu onları DEHB olduğu anlamına gelmez. DEHB olan çocuklar çoğunlukla ev ve okul hayatlarını etkileyecek sorunlar yaşarlar. Dış dünyayı algılayışları farklıdır, önem sıralaması yapmakta güçlük yaşarlar ve riskleri fark etmezler. Çok hareketli oluşları veya dikkatsizlikleri şımarıklıktan veya yaramazlıktan değildir. DEHB nöropsikiyatrik bir farklılıktır. Günümüzde birçok birey kendisini veya çocuğunu DEHB olarak düşünür ancak bu tanı gurubundaki bireyler aşağıda anlatılan kriterleri sürekli yaşarlar ve bireylerin hayatları anlamlı derecede etkilenir. Bireyin küçük yaşta fark edilip destek alması hayatındaki farklılıkları yoluna sokmasına yardımcı olacaktır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir ?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu DSM-V’e göre, dikkat eksikliği ve/veya dürtüsellik – hiperaktivite ile kendini gösteren, 12 yaşından önce bulguların gözlemlendiği ve bu belirtilerin en az iki farklı ortamda görülmesi ile tanı konulan bir bozukluktur. Amerikan Psikiyatri Birliğinin tanımlamasına göre, DEHB, çocuğun gelişimine uygun olmayan sorunlar, yoğun hareketlilik ve istek ve arzularını erteleyememe, sonucunu düşünmeden hareket etme (dürtüsellik) ile kendini gösterir. DEHB üç farklı tipte gözlemlenebilir 1. Birleşik tip, 2. Yalnızca dikkat eksikliği, 3. Yalnızca hiperaktivite ve dürtüsellik. Bireydeki tek tanı olabileceği gibi birçok farklı tanı grubuna eşlik eden tanı da olabilir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri yaş ilerledikçe değişiklik gösterebilse de bu farklılık yaşam boyu sürmektedir. DEHB kişinin yaşamında en az bir alanı olumsuz etkilemektedir. Özellikle çocuklarda toplumsal ilişki kurma becerilerinde sorunlara yol açabildiği bilinmektedir. Kişi çevresindekilerle ilişki kurmakta zorlanabilir veya tam tersi bir şekilde çok kolay ilişki kurar ancak karşısındakini konumlandırmakta zorluk çeker. Diğerleri ile arasındaki ilişkinin tasarımlarını yapılandırabilmesi ve yönlendirebilmesi için birey sosyal gelişim alanında da mutlaka desteklenmelidir.

DSM-5’e Göre DEHB Tanı Kriterleri Nelerdir?

A. (1) Aşağıdaki dikkatsizlik semptomlarından altısı (ya da daha fazlası) en az 6 ay süreyle uyumsuzluk doğurucu ve gelişim düzeyiyle uyumsuz bir derecede sürmüştür:
Dikkat Eksikliği

a. Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.
b. Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı oyunlarda dikkati dağılır.
c. Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.
d. Çoğu zaman yönergeleri takip edemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir).
e. Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemede zorluk çeker.
f. Çoğu zaman sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almada isteksizdir.
g. Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örneğin; oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç gereçler).
h. Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.
i. Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır.

(2) Aşağıdaki hiperaktivite – dürtüsellik semptomlarından altısı (ya da daha fazlası) en az altı 6 süreyle uyumsuzluk doğurucu ve gelişim düzeyine aykırı bir derecede sürmüştür:

Hiperaktivite

a. Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.
b. Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar.
c. Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır (ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir).
d. Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
e. Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır.
f. Çoğu zaman çok konuşur.

Çocuğum Ders Çalışmıyor

Dürtüsellik

g. Çoğu zaman sorulan soru tamamlanmadan önce cevap verir.
h. Çoğu zaman sırasını bekleme güçlük yaşar.
i. Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer (örneğin; başkalarının oyunlarına ya da konuşmalarına burnunu sokar).
j. Çoğu zaman sabırsızlık baskın olarak gözlemlenir.

B. Bozulmaya yol açmış olan bazı hiperaktif-dürtüsel semptomlar ya da dikkatsizlik semptomları 12 yaşından önce de vardır.
C. İki ya da daha fazla ortamda semptomlardan kaynaklanan bir bozulma vardır (örneğin; okulda (ya da işte) ve evde).
D. Toplumsal, okul ya da mesleki işlevsellikte klinik açıdan belirgin bir bozulma olduğunun açık kanıtları bulunmalıdır.
E. Bu semptomlar sadece bir yaygın gelişimsel bozukluk, şizofreni ya da diğer bir psikotik bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır ve herhangi başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz (örneğin; duygudurum bozukluğu, anksiyete bozukluğu, dissosiyatif bozukluk ya da kişilik bozukluğu).

DEHB’in Alt Tipleri Nelerdir?

1)Bileşik tip:
Son altı ay boyunca hem A1 hem de A2 tanı ölçütleri karşılanmıştır.
2)Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip:
Son altı ay boyunca A1 tanı ölçütü karşılanmış ancak A2 tanı ölçütü karşılanmamıştır.
3)Hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu tip:
Son altı ay boyunca A2 tanı ölçütü karşılanmış ancak A1 tanı ölçütü karşılanmamıştır.